W wieku 85 lat zmarł Marcel Łoziński. Legenda kina, mistrz filmu dokumentalnego, mentor dla kolejnych pokoleń, a nade wszystko ogromny przyjaciel Krakowskiego Festiwalu Filmowego.
Marcel Łoziński (ur. 1940) był jednym z najważniejszych polskich dokumentalistów, nominowany do Oscara za film “89 mm od Europy” (1994). Absolwent Wydziału Łączności Politechniki Warszawskiej (1965) i Wydziału Reżyserii łódzkiej szkoły filmowej (1971), rozpoczynał karierę jako inżynier dźwięku w Wytwórni Filmów Dokumentalnych. W latach 70. i 80. był związany z Telewizją Polską i Zespołem X Andrzeja Wajdy. W styczniu 1980 został usunięty z WFD przez ministra kultury po zatrzymaniu przez cenzurę dwóch jego filmów, a w stanie wojennym zrezygnował z realizowania własnych dokumentów.
Był członkiem amerykańskiej Akademii Filmowej i wykładowcą w Szkole Mistrzostwa Filmowego Andrzeja Wajdy. Jeden z najważniejszych głosów polskiego dokumentu, ewoluując od krytycznej analizy systemu PRL po intymne rozważania o kondycji człowieka, zawsze z niekwestionowanym talentem do odkrywania prawdy ukrytej pod powierzchnią rzeczywistości. W swoich filmach stosował elementy kreacji, inscenizacji i prowokacji artystycznej, szukając “katalizatora” pozwalającego wydobyć prawdę o ludziach i sytuacjach. Jak mówił: “Staram się wpłynąć na rzeczywistość, a następnie stworzoną sytuację traktować jako otwartą”. Ta metoda, choć kontrowersyjna, pozwalała mu odkrywać najgłębsze mechanizmy funkcjonowania systemu i kondycji człowieka.
Odznaczony złotym medalem “Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. Laureat licznych nagród międzynarodowych, w tym festiwali w Oberhausen, San Francisco i Lipsku, otrzymał “Paszport Polityki” (1995), Nagrodę Fundacji Kultury, Nagrodę Wolności im. Andrzeja Wajdy (2004) i wiele innych wyróżnień.
Z Krakowskim Festiwalem Filmowym był związany nie tylko jako laureat licznych nagród, ale także jako kluczowa postać współkształtująca jego program i profil artystyczny. “Zderzenie czołowe” otrzymało Złotego Lajkonika w 1976 roku, “Próba mikrofonu” i “Egzamin dojrzałości” zdobyły Brązowe Lajkoniki w 1981, a “Wszystko może się przytrafić” triumfowało w 1995 roku, otrzymując Złotego Smoka oraz nagrodę FIPRESCI. Na festiwalu doceniano także jego późniejsze filmy: “Tonia i jej dzieci” otrzymała Złotego Lajkonika dla najlepszego filmu w 2011 roku, a za “Ojciec i syn w podróży” Łoziński zdobył Złoty Róg dla najlepszego reżysera w 2013 roku.
Marcel Łoziński był wieloletnim członkiem Rady Programowej Krakowskiej Fundacji Filmowej, współodpowiadając za kształt jednego z najważniejszych festiwali filmowych na świecie. W tej roli aktywnie uczestniczył w rozmowach dotyczących przyszłości wydarzenia, dzieląc się swoim ogromnym doświadczeniem i znajomością kina dokumentalnego. Szczególnym wyróżnieniem było przyznanie mu w 2016 roku prestiżowej nagrody Smok Smoków – najwyższego wyróżnienia Krakowskiego Festiwalu Filmowego za całokształt twórczości i wkład w rozwój światowej kinematografii w dziedzinie filmu dokumentalnego. Kraków stał się dla niego nie tylko miejscem triumfów, ale i miejscem, gdzie mógł spotkać przyjaciół i całą dokumentalną rodzinę. Czuł się u nas jak u siebie.
Marcelu, dziękujemy Ci za te wszystkie wspólne lata. Za wsparcie i mobilizację, za stałą obecność.
Już nam Ciebie ogromnie brakuje.