Gorące premiery, nagrodzone tytuły, rozpoznawalne nazwiska i odważne debiuty. Kameralne, nieraz intymne opowieści o sobie i bliskich oraz mocne, aktualne tematy, o których głośno na świecie. Tak zapowiada się tegoroczny międzynarodowy konkurs dokumentalny. W programie znalazło się czternaście znakomitych produkcji z całego świata, w tym aż dwie z Polski.
Kim jestem, a kim nie jestem? – tak można by streścić tegoroczny konkurs, nawiązując do jednego z tytułów. Bohaterowie filmów zmagają się z traumami dorastania, poszukują tożsamości i zakorzenienia, pokazują, co to znaczy być ofiarą przemocy (politycznej czy domowej), komplikują nasze postrzeganie osób z niepełnosprawnością czy transpłciowych, pragną żyć i umierać na własnych warunkach. A twórcy tych filmów sięgają po rozmaite środki: od rodzinnych archiwów po dziennikarskie śledztwa i korespondencje z wojny, od intymnych obserwacji po język teatru, by pogłębić i wycieniować nasz obraz świata, tak łatwo poddający się dziś uproszczeniom i polaryzacji.– podsumowuje sekcję konkursową, Anita Piotrowska, krytyczka filmowa, kuratorka Krakowskiego Festiwalu Filmowego.
W kogo się wcielam?
Teatr czy sekta? Sztuka czy przemoc? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć dokument “Radical Move” Anieli Gabryel. Reżyserka wprowadza nas w zamknięty, kontrowersyjny świat stworzony przez Jerzego Grotowskiego. Uczestnicy założonego przez niego „Workcenter” w Pontederze, we Włoszech po raz pierwszy tak szczerze opowiadają o swoich doświadczeniach pracy metodami jednego z największych rewolucjonistów polskiego i światowego teatru.
Na scenę zapraszają też uczniowie ze “Snu o Arizonie”. „Fantazja dokumentalna zagrana przez prawdziwych ludzi” – tak reżyser Jon Bang Carlsen opisuje swój nowy film. Bohaterowie tej opowieści to pięcioro licealistów z miasteczka w stanie Arizona, a jej głównym tworzywem są uczucia, traumy i marzenia odsłaniane przed kamerą i na scenie. Powstała z tego unikatowa filmowa hybryda, mocno zakorzeniona w miejscu, gdzie dorastanie naznaczone jest niedostatkiem, przemocą, degradacją środowiska naturalnego i pamięcią rdzennych mieszkańców.
Pora na żywiołowy teatr ulicy, gdzie od jednego konkursowego występu zależy los bohatera. Spektakularne, barwne widowisko, z tym kojarzą się słynne obchody karnawału. A jak wyglądają w jednym z najbiedniejszych krajów świata, na Kubie? Pochodzący stamtąd reżyser William Sabourin O’Reilly w swoim “Lazaro i Rekin” zabiera nas za kulisy przygotowań do odbywającego się tam od lat słynnego, karnawałowego konkursu Conga.
Od teatru nie może uwolnić się główny bohater nagrodzonego na festiwalu IDFA dokumentu “Wiele hałasu o umieranie”. David jest byłym aktorem wciąż cytującym Szekspira, samotnym gejem, postacią barwną i ekscentryczną. Film realizowany przez jego krewniaka Simona Chambersa jest z jednej strony ostatnią popisową rolą bohatera, a z drugiej niezwykle intymnym zapisem jego pożegnania ze światem. Tyle tylko, że David wcale nie zamierza umierać.
Kim jestem?
Ella Glendinning jest jednocześnie bohaterką i reżyserką dokumentu “Czy jest tam ktoś?”. Mimo ciężkiej deformacji ciała żyje pełnią życia, spełnia się jako kobieta, matka i artystka. Żeby sprawdzić, czy są na świecie osoby z podobną przypadłością, wyrusza w daleką podróż. Rezultatem tych poszukiwań jest niezwykle intymny, odważny i szczery autoportret, tworzony przez wiele lat.
Sharon była finalistką wyborów Miss RPA, Dimakatso jest znanym aktywistą. Łączy ich to, że są osobami interseksualnymi oraz bohater*ami filmu “Kim nie jestem”. Reżyserka Tunde Skovran z niezwykłą uwagą i wrażliwością podchodzi do tematu, oddając głos Sharon i Dimakatso. Ich codziennością są zmagania z uprzedzeniami oraz naciskami, by jednoznacznie określić swoją tożsamość.
Z kolei Mutlu Kaya to dziewczyna, która wiedziała kim jest i kim chce być. Wszystko się zmieniło w 2015 rok, kiedy została postrzelona. Ciężkie obrażenia mózgu, którym uległa, przerwały jej dobrze zapowiadającą się karierę. Twórcy “Mam na imię Szczęście” (reż. Nick Read, Ayse Toprak) śledzą losy dziewczyny, która postanowiła doprowadzić winowajcę przed sąd, a dzięki popularności w mediach społecznościowych, stała się symbolem sprzeciwu wobec bezkarności sprawców zabójstw honorowych, których ofiarami pada wiele kobiet z południowo-wschodniej Turcji.
Skąd jestem?
Inną reżyserką, która zostaje bohaterką swojego filmu jest Elena Rebeca Carini. W filmie “Kraj, do którego należysz” przemierza długą drogę – z północnych Włoch do Bukaresztu – by odnaleźć swoją biologiczną rodzinę. Towarzyszy jej poznany niedawno biologiczny brat, który tę podróż przeżywa zupełnie inaczej. Dla Eleny jest to także wyprawa w głąb siebie, pełna pytań o własną przynależność i odrębność, o korzenie i rodzinne więzy.
W rodzinne strony zabiera nas też Margreth Olin. Współautorka doskonale znanego naszej publiczności “Autoportretu” wraca do opuszczonego przed trzydziestu laty domu. W zachwycających “Pieśniach ziemi” odwiedza z kamerą górskie rejony zachodniej Norwegii, by podążając śladami swych rodziców i przodków, odpowiedzieć sobie na pytanie: skąd jestem? Historia rodzinna zamienia się tu w zapierający dech wizualno-dźwiękowy poemat. Stosując podwójną skalę – mikro i makro – film odsłania przed nami świat intymny i zarazem bardzo uniwersalny.
A skąd są bohaterowie “Bezdroży”, nowego polskiego dokumentu Mikaela Lypinskiego? Reżyser po raz kolejny wraca do nas z niezwykłymi portretami nomadów, antysystemowców, uciekinierów i wygnańców. Tym razem kieruje obiektyw kamery na małą społeczność mieszkającą wśród gór i lasów Oregonu. Ludzie żyją tam po spartańsku, za to na własnych warunkach – w bliskim kontakcie z naturą, zwierzętami i ze sobą nawzajem.
Mieszkańcy “Milczącego domu”, debiutującego za kamerą rodzeństwa Farnazy Jurabchian i Mohammada Rezy Jurabchiana, są przeciwieństwem bohaterów filmu Lypinskiego. W tytułowym domu od trzech pokoleń mieszkała ta sama rodzina. Szczególną rolę odegrały w niej kobiety, na czele z babcią, i to w dużej mierze one stają się naszymi przewodniczkami – od czasów szacha poprzez rewolucję islamską aż do współczesności.
Co mogę?
“Byliśmy ślepi: wojna tocząca się obecnie w Ukrainie rozpoczęła się dziewięć lat temu” mówi wprost francuski fotoreporter Pierre Crom, bohater dokumentu “Symptomy wojny” (reż. Juri Rechinsky, Pierre Crom). To on w 2014 roku był jedną z tych osób, które dokumentowały pierwszy atak Rosjan na ukraińską niezależność, nie zdając sobie sprawy, że jest to dopiero zapowiedź dzisiejszej pełnoskalowej inwazji.
Nagrodzona Grand Prix na prestiżowym CPH:DOX “Matczyzna” autorstwa Hanny Badziaki i Aleksandra Mihalkovicha to przejmujący portret współczesnej, walczącej Białorusi. Poznajemy Swietłanę, która chce poznać prawdę dotyczącą śmierci jej syna, a zarazem obnażyć kulturę przemocy i nadużyć w białoruskiej armii. Jest też grupa młodych ludzi, którzy zamiast imprez techno muszą się zmierzyć z zawiadomieniem o poborze. Jednostki zmieniają się w masę, by tuż po kolejnych wyborach, wyjść na ulicę i protestować przeciwko prezydentowi-dyktatorowi.
W przemocy i okrucieństwie “specjalizują” się bohaterowie “Porywaczy” (reż. Puk Damsgaard, Søren Klovborg). Nazywano ich Beatlesami, bo zanim dołączyli do ISIS, mieszkali w Wielkiej Brytanii – tam się wychowali i mówili z tamtejszym akcentem. To oni jako strażnicy więzienni pilnowali zakładników z Zachodu, wykazując się szczególnym bestialstwem.
Wśród porwanych byli również znani korespondenci wojenni – nie wszyscy powrócili. W filmie udała się rzecz unikatowa: rozmowy z byłymi dżihadystami skonfrontowane zostały ze wspomnieniami ofiar, negocjatorów, świadków – tak powstał prawdziwy thriller dokumentalny.
Filmy w międzynarodowym konkursie dokumentalnym
- Bezdroża / Unpaved, reż. Mikael Lypinski, Polska, 70’, 2023
- Czy jest tam ktoś? / Is There Anybody Out There?, reż. Ella Glendining, Wielka Brytania, 87’, 2023
- Kim nie jestem / Who I Am Not, reż. Tunde Skovran, Rumunia, Kanada, 105’, 2023
- Kraj, do którego należysz / The Land You Belong, reż. Elena Rebeca Carini, Włochy, Rumunia, 89’ 2023
- Lazaro i Rekin / Lazaro and the Shark. Cuba Under the Surface, reż. William Sabourin O´Reilly, Kuba, USA, 76’, 2022
- Mam na imię Szczęście / My Name is Happy, reż. Nick Read, Ayse Toprak, Wielka Brytania, Turcja, 82’, 2022
- Matczyzna / Motherland, reż. Alexander Mihalkovich, Hanna Badziaka, Szwecja, Ukraina, Norwegia, 92’, 2023
- Milczący dom / Silent House, reż. Farnaz Jurabchian, Mohammad Reza Jurabchian, Iran, Katar, Kanada, Filipiny, 102’, 2022
- Pieśni ziemi / Song of Earth, reż. Margreth Olin, Norwegia, 90’, 2023
- Porywacze / The Hostage Takers, reż. Puk Damsgaard, Søren Klovborg, Dania, 86’, 2023
- Radical Move, reż. Aniela Gabryel, Polska, 77’, 2023
- Sen o Arizonie / Dreaming Arizona, reż. Jon Bang Carlsen, Dania, Estonia, Norwegia, 75’, 2022
- Symptomy wojny / Signs of War, reż. Juri Rechinsky, Pierre Crom, Ukraina, Austria, 85’, 2022
- Wiele hałasu o umieranie / Much Ado About Dying, reż. Simon Chambers, Irlandia, Wielka Brytania, 84’, 2022
Szczegółowy program Festiwalu będzie opublikowany w połowie maja na stronie www.krakowfilmfestival.pl.
Krakowski Festiwal Filmowy jest na ekskluzywnej liście wydarzeń filmowych kwalifikujących do Oscara® w kategoriach krótkometrażowych (fabuła, animacja, dokument) oraz pełnometrażowego filmu dokumentalnego, a także rekomenduje do Europejskiej Nagrody Filmowej w tych samych kategoriach.
Krakowski Festiwal Filmowy realizowany jest przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej w ramach programu “Kreatywna Europa”, Miasta Krakowa, Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Małopolskiego. Współorganizatorem jest Stowarzyszenie Filmowców Polskich, a głównym organizatorem – Krakowska Fundacja Filmowa.
63. Krakowski Festiwal Filmowy odbędzie się w kinach w dniach od 28 maja do 4 czerwca oraz online na terenie całej Polski od 2 do 18 czerwca 2023.
Kategoria: News.