Tegoroczna edycja Krakowskiego Festiwalu Filmowego przynosi dwie szczególnie poruszające, debiutanckie pełnometrażowe opowieści dokumentalne. Ich twórcy – Natalia Koniarz i Michał Pietrak – sięgają po tematy niezwykle istotne i realizują je z imponującym wyczuciem formy, emocji oraz obrazu. ”Silver” oraz ”Dokąd umierają malarze” to filmy poruszające i głęboko zanurzone w rzeczywistości swoich bohaterów. Oba mają swoje światowe premiery właśnie w Krakowie.
Dokumenty – choć tak różne – są świadectwem dojrzałości twórców i odwagi, z jaką mierzą się z tematami wymagającymi empatii, cierpliwości i wrażliwości formalnej. ”Silver” i ”Dokąd umierają malarze” nie tylko przekonują jako filmy, lecz także jako gesty etyczne – zarówno wobec bohaterów, jak i widzów. Ich obecność na Krakowskim Festiwalu Filmowym to nie przypadek. To sygnał, że przyszłość kina dokumentalnego rodzi się właśnie tu – w prawdzie, którą trzeba wysłuchać, i w historii, która nie powinna zostać zapomniana.
Prawdziwa cena srebra
”Silver” to film dokumentalny, który przenosi widza do serca Boliwii, pod powierzchnię Cerro Rico – góry, która od wieków pożera ludzkie życia. W tym miejscu, gdzie ziemia dosłownie drży od pracy kilofów, Natalia Koniarz portretuje brutalną rzeczywistość ludzi żyjących i umierających w cieniu kopalni srebra. Trójka bohaterów – chłopiec, kobieta i stary górnik – staje się przewodnikami po świecie, w którym praca dzieci jest normą, a granica między przetrwaniem a śmiercią zaciera się w kłębach pyłu.
Film jednak nie poprzestaje na poziomie reportażowym. Koniarz z wyczuciem łączy bezpośrednią obserwację z poetyką obrazu – opowiada o współczesnym kolonializmie nie tyle wprost, co poprzez doświadczenie. Światowe koncerny i nowoczesna technologia, z której korzystają uprzywilejowani, istnieją kosztem tych, którzy wydobywają surowce na samym dole globalnej drabiny. Kamera zagląda do wnętrza góry, ale także w głąb społecznych nierówności – ukazując ich genezę i współczesne oblicze. Dzieci w szkolnych ławkach uczą się o górze z dumą, by chwilę później poznać jej prawdziwą twarz – obcą, ciemną i śmiertelnie niebezpieczną.
Przy tym wszystkim ”Silver” jest formalnie spójny, oszczędny w słowach, ale pełen znaczeń. Pozostaje w widzu długo po seansie, także dzięki kontrastowi między dramatem podziemnego życia a powierzchowną turystyczną ciekawością. Koniarz nie oskarża – po prostu pokazuje, jaka jest prawdziwa cena srebra wibrującego w naszych kieszeniach.
Analogowy lowelas i pies Kryzys
Zupełnie inną formę i ton przybiera film Michała Pietraka „Dokąd umierają malarze”. To impresyjny, wizualnie wysmakowany portret Bolesława Gasińskiego – artysty, samotnika, kontestatora, dla którego życie i sztuka były nierozerwalną jednością. Jego dom w Laskach – pełen zwierząt, porośnięty dziką zielenią, nieco anarchiczny w formie – odbijał jego charakter i sposób bycia. Tak samo „rozczochrane” było zresztą jego malarstwo – pełne emocji, nieregularne, intensywne.
Pietrak nie tworzy klasycznej biografii. Film nie podąża za chronologią ani za klasycznym schematem „wielkiego artysty”. Zamiast tego dostajemy intymny, fragmentaryczny kolaż wspomnień, prywatnych archiwów audio i wideo, zdjęć, a także relacji bliskich Gasińskiemu osób. To dzięki tym artefaktom i urywkom rejestracji możemy zajrzeć do wewnętrznego świata ”Bolka-Rockendrolka”, analogowego lowelasa, poety obrazu. Jego pies wabił się Kryzys – i to jedno słowo mówi wiele o jego życiu i postrzeganiu świata.
Ale film Pietraka to jednak nie tylko portret artysty. To również cicha elegia dla miłości – tej trudnej, pełnej oddania i bólu, jakiego doświadczył Gasiński podczas choroby swojej żony. Właśnie wtedy jego twórczość nabrała nowego znaczenia: nie jako wyraz ego, ale jako narzędzie przetrwania duchowego. Kamera nie analizuje, nie ocenia – raczej podąża za rytmem wspomnień, budując delikatną strukturę z emocji, detali i porzuconych przedmiotów. ”Dokąd umierają malarze” to przejmująca opowieść o (nie)obecnych – tych, których już nie ma, a którzy wciąż pozostają w dźwiękach, obrazach i opowieściach.
Insiderskie karnety na 65. Krakowski Festiwal Filmowy już w sprzedaży!
Krakowski Festiwal Filmowy jest na ekskluzywnej liście wydarzeń filmowych kwalifikujących do Oscara® w kategoriach krótkometrażowych (fabuła, animacja, dokument) oraz pełnometrażowego filmu dokumentalnego, do Europejskiej Nagrody Filmowej w tych samych kategoriach, a także kwalifikuje do nagród BAFTA.
Krakowski Festiwal Filmowy organizowany jest przy wsparciu finansowym Miasta Kraków, Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Programu Kreatywna Europa MEDIA oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Współorganizatorem jest Stowarzyszenie Filmowców Polskich.
Współorganizatorem KFF w Barbakanie jest Narodowe Centrum Kultury w ramach programu kulturalnego polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2025.
65. Krakowski Festiwal Filmowy odbędzie się w kinach od 25 maja do 1 czerwca 2025 roku oraz od 30 maja do 15 czerwca online na KFF VOD.